Ferruh Kethüda Camii , Fatih

Ferruh Kethüda Camii Tarihçesi

Ferruh Kethüda Camii, Kanuni’nin sadrazamlarından Semiz Ali Paşa’nın Kethüdâsı (iç işlerden sorumlu yüksek memuru, kâhyası) olan Ferruh Ağa tarafından 1562 yılında, Mimar Sinan’ın tasarımı ile küçük bir külliye olarak yaptırılmıştır. Külliye; cami-tevhidhâne tekke bölümleri, mahkeme binası ve çeşmeden ibarettir. Aslında külliyede cami değil, tekke esas alınmıştır. Tekkenin tevhidhânesine mihrap yapılarak namaz da kılınmıştır.

Adres:
Ayvansaray Mh.
34087 Fatih/İstanbul

Koordinat:
41.034517, 28.945649
Enlem: 41°2′4.26″N (41.034517)
Boylam: 28°56′44.34″E (28.945649)

Yapılış Tarihi: 1562

Yaptıran: Ferruh Ağa

Tadilat: 1990

Mimar: Mimar Sinan

Mimari: Osmanlı

Minare: 1

Diğer isimleri, Balat Camii ve Ferruh Kâhya Tekkesi’dir.

1877 Balat yangınında, çeşitli tekke bölümleri ve mahkeme binası yanmış, ortadan kalkmıştır. Aynı yangında kül olan ahşap son cemaat yeri de daha sonra yenilenmiştir. Avlunun batı ve kuzey sınırlarındaki derviş hücreleri, yerlerini dükkânlara terk etmiştir. Çeşme, arsanın kuzeybatı köşesinde, sokak kavşağında mevcuttur.

1925 yılında, tekkelerin kapatılması üzerine terk edilen cami-tevhidhâne binası zaman içinde harap olmuştur. Mahalle halkının kurduğu Ferruh Kethüda Camii Onarma ve Koruma Derneği tarafından 1953 yılında tamirat başlamışsa da. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün malî desteği neticesinde 1960 yılında bitirilip cami olarak ibadete açılmıştır.

Harimin duvarları, bir sıra kaba küfeki taşı ve bir sıra tuğla ile örülmüştür. Son cemaat yerindeki ahşap sekiz dikmenin araları açık iken son onarımlarda altları tuğla ve kesme taş, üstleri demir doğramalı camekânla kapatılmıştır. Ahşap dikmelerin yerini beton direkler almıştır. İç duvarları çiniyle kaplanmıştır. Son cemaat yerinden harime giriş kapısı, breş taşı ve beyaz mermer silmelerle kuşatılmıştır. Kapının üzerinde Ferruh Kethüdâ ismi yazılıdır.

Harim ters “T” planlıdır. Mihrap “T” nin kıble doğrultusunda gelişen kolunda yer almaktadır. Mihrabın içi çinilerle kaplanmış, etrafı mermerle çevrelenmiştir. Üzeri mukarnaslıdır. Minber ve kürsü mermerden yapılmıştır. Bütün duvarlar çini ile kaplanmıştır. Alt pencerelerin üzerini yarım daire şeklinde kaplayan motifli çini levhalar, çini fabrikasında özel olarak imal edilmiştir. Tavanın ortası aslında ahşap kubbe iken, depremlerde yıkılmış ve 1959’da beton düz tavan haline getirilerek ahşapla kaplanmıştır. Çatı kiremitle örtülüdür.

Harim duvarlarında iki sıra halinde pencereler sıralanmıştır. Alttakiler dikdörtgen ve kesme küfeki taşı ile çevrelenmiştir. Üst pencereler ise sivri kemerlidir. Kuzey duvar boyunca iki katlı mahfiller sıralanmıştır. Üst mahfilin merdiveni, harim giriş kapısının solundadır.

Mihrabın içindeki çiniler 18. yüzyılın birinci çeyreğinde, Tekfur Sarayı’nda kurulan çini atölyelerinde sır altı tekniğin ile imal edilmiştir (Bu atölyeler 25 yıl faaliyet göstermiş, sonra kapatılmıştır). Aynı çiniler diğer duvarlarda da kullanılmış olduğu halde 1938-1947 yılları arasında sökülerek kayıplara karışmıştır. Uzun yıllar böylece kalan duvarlar, 1990’lı yıllarda Kütahya çinileri ile kaplanmıştır.

Harimin sağ dış duvarında güneş saati bulunmaktadır. Kuzey batı köşedeki minarenin, kaidesinden yukarısı 1766 depreminde yıkılmış, bilahare kesme küfeki taşı ile örülmüştür. Avluda tuvaletler, kütüphane, çay ocağı, şadırvan ve bunların üzerinde imam lojmanı bulunmaktadır. Avlunun, basık kemerli, farklı yönlere açılan beş adet kapısından halen ikisi kullanılmaktadır. Cadde tarafında hazire ve Ferruh Kethüda’nın kabri bulunur.

Ferruh Kethüda Camii